علامات حقیقت و مجاز 11 (17/ 10/ 93)

بیان امام در اشکال به مشهور

بحثمان در تعریف تبادر بود که گفتیم در تعریف تبادر بین مشهور اختلافاتی وجود داشت اما خیلی به آنها توجه نمی شد. حضرت امام با بیان دو مقدمه ای که ابتدای بحث علامات حقیقت و مجاز مطرح کردند متوجه اختلاف بین اصولیین در تفسیر از تبادر شدند. ایشان می گویند چون بحث علامات حقیقت و مجاز به درستی تصویر نشده است باعث وجود اختلاف در تعریف تبادر شده است.

حضرت امام می گفتند: استعمال، اطلاق، تنطق هم مانند وضع یک پوشه مستقل عرفی-عقلایی هستند. حال با این بیان باید جایگاه بحث علامات حقیقت و مجاز و تبادر را روشن کنیم.

با این التفات و توجهی که امام بیان کردند سه تعریف از تبادر قابل طرح است:

علامات حقیقت و مجاز 10 (14/ 10/ 93)

تعاریف مختلف تبادر

حضرت امام (ره) علامات حقیقت و مجاز را برای کشف رابطه لفظ و معنا بیان می کردند، و می فرمودند: تفاوتی هم ندارد که در مقام استعمال باشد یا در وضع یا اطلاق و یا استعمال غلط.

اولین علامت، تبادر است که در بین محقق اصفهانی و آقا ضیاء و ... اختلافاتی وجود دارد و امام می فرمایند: منشأ این اختلافات عدم تعریف واحد از تبادر و انسباقی است که در تعریف تبادر مطرح شده.

مرحوم امام دو فرض را برای معنای «انسباق» بیان می کنند:

1. انسباق معنا نسبت به معانی دیگر

2. انسباق معنا از حاق لفظ نه از معانی دیگر که در مقابل آن لفظ همراه با قرینه است.

علامات حقیقت و مجاز 8 (12/ 9/ 93)

تعریف تبادر

بحثمان در علامات حقیقت و مجاز بود که گفتیم: امام دو مقدمه برای کل این بحث مطرح کرده اند:

1. ثمره علامات حقیقت و مجاز فقط در استعمال نیست بلکه در وضع هم هست.

2. مراد از وضع، فقط وضع تعیینی نیست بلکه ما با اصل پیوند لفظ با معنا کار می کنیم و در مواردی مختلفی ثمره دارد مانند: استعمال ثلاثی، استعمال غلط، اطلاق، صرف تصور لفظ.

به همین دلیل بهتر است به جای عنوان «علامات حقیقت و مجاز» از عنوان «علامات حقیقت و غیر حقیقت» استفاده کنیم که شامل مجاز و اطلاق و استعمال غلط و تنطق و استعمال می شود.

اما گفتیم لازمه کلام امام این است که وضع و استعمال دو پوشه عرفی و عقلایی دیده شود.